โรคติดการพนัน(Pathological gambling)

คนที่เล่นการพนันจนถึงกับเป็นโรค ที่เรียกว่า โรคติดการพนัน (Pathological gambling) มีลักษณะคล้ายกับการติดสารเสพติด คือ จิตใจจดจ่ออยู่กับการพนันตลอดเวลา ไม่สามารถคิดหรือทำอย่างอื่น มีความอยากเล่นที่ยากจะควบคุม ในที่สุดก็จะเล่นการพนันโดยไม่มีการยั้งคิด เวลาเล่นได้ก็เกิดความโลภอยากได้มากขึ้น เวลาเสียก็จะรู้สึกเสียดายมากอยากได้คืน ก็จะเล่นเพื่อแก้ตัว ในที่สุดก็ลงเอยด้วยการสูญเสียจำนวนมาก น่าแปลกที่คนที่เล่นการพนันแล้วเสีย ไม่ค่อยตระหนักในความจริงที่ว่ามีคนที่ประสบผลสำเร็จจากการพนันน้อยมาก เขามักจะคิดเข้าข้างตัวเองว่าเมื่อเสียแล้วน่าจะมีได้บ้าง การปลอบใจตัวเองแบบนี้ทำให้เขาไม่หยุดเมื่อเล่นเสีย การขาดสติควบคุมตัวเองเป็นอาการสำคัญประการหนึ่งของ โรคติดการพนัน
ในมุมมองด้านสุขภาพ พบว่า การพนันมีผลกระทบต่อสุขภาพในวงกว้าง เช่น ความเจ็บป่วยทางกายจากความเครียดเรื้อรัง สูญเสียงาน และการเรียน เสียทรัพย์ ก่อปัญหาความรุนแรงในครอบครัว ปัญหายาเสพติด ไปจนถึงปัญหาอาชญากรรมในสังคม ในจำนวนผู้ที่เล่นการพนันทั้งหมด จะมีบางคนที่เล่นพนันจนเกิดปัญหาสุขภาพขั้นรุนแรงที่เรียกว่า อาการติดการพนัน (Pathological gambling) ซึ่งในเวชปฏิบัติ ผู้ป่วยกลุ่มนี้มักปกปิดปัญหาการติดพนันของตนเอง แพทย์ พยาบาลในเวชปฏิบัติควรจะคัดกรองและดูแลผู้ป่วยเหล่านี้อย่างไร
…นี่เป็นการระบุของ นพ.ทวีศิลป์ วิษณุโยธิน ผู้อำนวยการสำนักสุขภาพจิตสังคม กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข ต่อกรณีปัญหามุมหนึ่งของ “สลากพนัน” ซึ่ง นพ.ทวีศิลป์ยังได้แจกแจงผ่าน “เดลินิวส์” ไว้ถึงลักษณะอาการของผู้ที่เข้าข่ายเป็นโรคติดพนัน ซึ่ง น่าจะลำดับให้เห็นกันเป็นข้อๆ อีกครั้ง กล่าวคือเด็กที่เข้าข่ายมีอาการจากจิตใจต่อเนื่องถึงพฤติกรรม ว่าจะเป็นโรคติดพนัน จะมีลักษณะ 9 ข้อ หลักๆ ดังนี้คือ…..
1.มีพฤติกรรมคิดหมกมุ่นในเรื่องการพนันอยู่ตลอดเวลา
2.พบ ว่ามีการเพิ่มปริมาณความถี่ในการเล่นพนันหรือเพิ่มจำนวนเงินเล่นพนันขึ้นเรื่อยๆ
3.มีความคิดที่พยายามจะหยุด ลด ละ เลิกเล่นพนัน หลายครั้ง แต่ไม่สำเร็จ
4.ใช้การเล่นพนันเป็นทางออกในการหนีปัญหา
5.แม้ว่าจะเล่นพนันเสียจนเป็นหนี้ แต่ก็จะใช้วิธีเล่นพนันเพิ่มขึ้นเพราะหวังได้เงินใช้หนี้
6.มักพูดปด ปกปิด เพื่อนหรือคนในครอบครัว
7.ทำเรื่องผิดกฎหมาย เพื่อนำเงินมาเล่นพนัน
8.มีปัญหาสัมพันธภาพกับเพื่อนและครอบครัว
9.ขอยืมเงินผู้อื่นเพื่อไปจ่ายหนี้พนัน

สาเหตุ

มีคนเคยศึกษาพฤติกรรมคนที่เป็นโรคติดการพนัน และโรคอื่นๆที่มีปัญหาคล้ายๆกันในเรื่องการควบคุมตัวเอง พบว่าสมองบางส่วนมีการทำงานน้อย ทำให้เขาต้องพึ่งพากิจกรรมที่มีความตื่นเต้นสูงๆ จึงจะเกิดความสุขได้ ในสมองของมนุษย์มีบริเวณหนึ่งที่เรียกว่า อมิกดาลา (Amygdala) เป็นศูนย์กลางของความพึงพอใจ เมื่อเราเป็นเด็กทำความดีแล้วมีคนชื่นชม ความรู้สึกประทับใจนั้นจะเก็บสะสมไว้ที่อมิกดาลานี้ ทำให้อยากทำสิ่งนั้นอีก กลไกนี้เป็นส่วนหนึ่งของระบบแรงจูงใจของมนุษย์เรา ความพึงพอใจในชีวิตอาจมีหลายด้าน หลายกิจกรรม การมีกิจกรรมที่สร้างความรู้สึกดีๆเช่นนี้ทำให้เรามีวิธีสร้างความพึงพอใจ ส่วนตัว เรียกว่าวงจรของความพึงพอใจ (Pleasure circuit) บางคนมีวงจรเช่นนี้มาก บางคนมีน้อย ขึ้นอยู่กับพื้นอารมณ์ และประสบการณ์การเรียนรู้ในชีวิตที่ผ่านมา คนที่จะมีปัญหาได้ง่ายคือคนที่ขาดวงจรชีวิตที่มีความสุข เขาก็จะแสวงหาจากกิจกรรมอื่นที่ทำให้รู้สึกพอใจได้ง่าย เช่น การพนัน สารเสพติด เพศสัมพันธ์ ซึ่งล้วนแล้วแต่จะกระตุ้นความตื่นเต้น หรือความสุขช่วงสั้นๆ อย่างทันอกทันใจ คนพวกนี้มักอดทนรอคอยความสำเร็จหรือรางวัลไม่ได้นาน ทำให้หาวงจรความพึงพอใจได้ยากจากกิจกรรมทั่วๆไป
ถ้าวิเคราะห์จิตใจคนที่เล่นการพนัน เขาจะเป็นประเภทแสวงหาความตื่นเต้น ต้องการความสุขจากจินตนาการ เวลาเล่นการพนันประสบการณ์ที่หลายคนชอบมาก คือการได้ลุ้น ตรงนี้สร้างความสุข ความพึงพอใจได้มากๆ แม้ว่าการลุ้นนั้นได้ผลบ้างไม่ได้ผลบ้าง แต่เขาจะจำได้แม่นเฉพาะตอนที่ประสบผลสำเร็จ

คราวนี้ถามว่าเมื่อเรารู้แล้วว่า การพนันมีโทษ มากขนาดนี้ หากเรามีลูกมีเต้า มีญาติพี่น้อง ไปติด การพนันเข้าแล้ว จะแก้อย่างไร หรือว่าติดการพนัน อย่างอ่อน ๆ คือไปติดเกมแล้วจะแก้อย่างไร ต้องทำอย่างน้อย ๒ อย่าง คือ
๑. ทำให้เห็นโทษเสียก่อน คือบางทีเหมือนคล้าย ๆ จะรู้อยู่ว่าไม่ดี แต่ยังไม่ชัด อาจจะต้องมีการช่วยกัน เช่น ผลิตสื่อให้เห็นชีวิตของคนที่เป็นนักพนันว่าเสียหายอย่างไร ชีวิตคนติดเกมเสียหายอย่างไร มาตีแผ่ให้เห็นเลย เอาจากชีวิตจริงมาทำ เป็นละคร ถือเป็นละครฟื้นฟูศีลธรรมโลกก็ได้ คนจะได้เกิดความตระหนักว่ามันไม่ดีจริง ๆ อยากจะเลิกจริง ๆ กระตุ้นความรู้สึกอยากเลิกและเห็นโทษ ชัด ๆ ให้เกิดขึ้น
๒. กระบวนการในการเลิก สิ่งที่จะช่วยได้มาก ก็คือการเปลี่ยนสิ่งแวดล้อม ถ้าอยู่ในสิ่งแวดล้อมเดิม มันคุ้นเคย ไปถึงที่เมื่อไรเดี๋ยวก็จะเล่นพนัน เจอเพื่อน เดี๋ยวก็จะไปเล่นพนัน บางทีไปเองเลยไม่ต้องมีใครชวนเพราะว่าติดแล้ว หลับตาเดินยังไปถึงเลย แต่พอ เปลี่ยนที่ ย้ายที่ คนเรานี่แปลกพอย้ายสถานที่แล้ว อารมณ์ความรู้สึกจะเปลี่ยน บางคนเคยติดบุหรี่มาก่อน ติดเหล้ามาก่อน พอให้มาอบรมธรรมทายาทบอกลืมไปเลย เพราะรอบ ๆ ตัวไม่มีใครสูบบุหรี่ สักคน ไม่มีใครดื่มเหล้าสักคน สิ่งแวดล้อมไม่เอื้อให้ เลยลืมเรื่องนั้นไป รู้สึกไม่ต้องฝืนอะไรมากมาย ใคร ติดเกมมาอยู่ในวัด อบรมธรรมทายาทเตรียมบวชพระ ไม่มีเกมให้เล่น ก็ลืมเรื่องเกมไป ใจจดจ่ออยู่กับเรื่อง ใหม่ เป็นการปรับวิถีชีวิตตัวเองใหม่ มีโอกาสตั้งหลักชีวิตตัวเองได้ พอครบกำหนดการอบรมแล้ว กลับไปก็เหมือนกับเป็นคนใหม่ที่มีฐานของคุณธรรม ในใจที่หนักแน่นพอที่จะรับมือกับสิ่งแวดล้อมรอบตัว ได้ ฉะนั้นการปรับสิ่งแวดล้อม ช่วยได้เยอะ ถึงแม้ว่า บางคนบอกจังหวะเวลาไม่เหมาะที่จะบวช แต่ขอให้ นึกถึงเรื่องนี้ก็แล้วกัน เรื่องการปรับสิ่งแวดล้อม ไม่ว่าสถานที่หรือเพื่อนฝูงที่คบอยู่ก็ตามจะมีส่วนช่วยอย่างมาก ๆ ต่อการเลิกการพนันและเลิกเกม ถ้าจะเลิกเกม สิ่งแวดล้อมในบ้าน เครื่องไม้เครื่องมือ อินเทอร์เน็ต คอมพิวเตอร์อะไรต่าง ๆ นานา ลองหาทางปรับจัดระเบียบใหม่ และอาจจะพบคำตอบ ว่ามันช่วยได้ โดยให้ลูกหลานตระหนักถึงโทษถึงภัย ถ้าพ่อแม่ลูกร่วมมือร่วมใจกันมาปรับสิ่งเหล่านี้ ความ สำเร็จก็จะบังเกิดขึ้น

ใคร ที่มีปัญหาเป็นโรคติดการพนัน สามารถโทรไปขอคำปรึกษาได้ที่ กรมสุขภาพจิต 1323 ตลอด 24 ชั่วโมง โดยจะมีเจ้าหน้าที่จากกรมสุขภาพจิตคอยให้คำแนะนำและวิธีการเลิกพนันนะครับ ไม่ต้องอายใคร สมควรจะอายตัวเองมากซะกว่า หาทางเลิกดีกว่าครับ ก่อนที่ชีวิตคุณจะเสียหายมากไปกว่านี้